Period osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini ostavio je neizbrisiv trag u našoj historiji. Preko pet stotina godina ovdje se u službenoj korespondenciji koristio turski jezik pisan arapskim pismom, ali i arapski i perzijski jezik. Tako da su najznačajniji dokumenti naše historije iz tog vremena ispisani na orijentalnim jezicima.
Najznačajnije zbirke iz ovog perioda pohranjene su u Gazi Husrev-begovoj biblioteci, Historijskom arhivu Sarajeva i Nacionalnoj i univerzitetskoj biblioteci. Institucija koja je oformljena i postojala upravo za skupljanje i izučavanje orijentalne baštine, Orijentalni institut, jedna je od prvih koju je agresor 1992. godine pogodio granatom i potpuno uništio.
Muzej Sarajeva posjeduje manju kolekciju orijentalnih spisa i predmeta, ali kulturološki i muzeološki značajnu za istraživanje historije Sarajeva. Orijentalna zbirka oformljena je 1953. godine, kada je u knjigu inventara upisan prvi eksponat. Bio je to Kur’an, lijepo iluminiran, nedatiran, otkupljen za tadašnjih 40,000 dinara.
Prvi kustos Orijentalne zbirke bio je Derviš Korkut, koji je ovu zbirku vodio od 1953. do 1963. godine. U periodu od 1937. do 1944. godine radio je kao kustos i bibliotekar u Zemaljskom muzeju BiH, te je jedan od najzaslužnijih za spašavanje Sarajevske hagade u toku Drugog svjetskog rata. Inventarna knjiga Orijentalne zbirke u vrijeme dok ju je vodio Derviš Korkut predstavlja, za današnje vrijeme, pravo malo umjetničko djelo. Korkut je pisao nalivperom savršeno pravilnim rukopisom, tačnije krasnopisom, i svaki red je, narodski rečeno, „pod konac“. Koristio je i arapsko pismo prilikom upisivanja nekih naziva.
Nakon njega sve do 1974. godine nije bio zaposlen kustos Orijentalne zbirke, kada zbirku preuzima Muniba Korkut Spaho, i na tom mjestu ostaje do penzije, 1984. godine. Od 1984. do 1988. godine zbirku vodi Nenad Filipović. Od 1990. godine pa do danas, Orijentalnu zbirku vodi Amra Madžarević.
U zbirci se danas nalazi oko stotinu rukopisa na arapskom i turskom jeziku iz oblasti teologije, šerijatskog prava, lingvistike, književnosti, historije, medicine… Među najvrednije eksponate spadaju iluminirani primjerci rukopisnih Kur’ana i molitvenika „Enama“, prijepis Muvekitove „Bosanske hronike“ i Nidaijeva ljekaruša. Veoma je značajna kolekcija dokumenata u kojoj se nalaze defteri i pojedinačni dokumenti.
Među defterima je jedan obračun Gazi Isa-begova vakufa iz 1819. godine, treća knjiga popisa stanovništva u Sarajevu iz 1866, te trgovački defteri porodice Kumašin iz Sarajeva. Interesantna je i kolekcija od trideset zanatskih deftera porodice Čatić, koji su bili kazazi (pozamanterija).
Zbirka pojedinačnih dokumenta sastoji se od fermana, berata, levhi, privatnih pravnih dokumenata, kao što su kupoprodajni i drugi ugovori. U ovim dokumentima spominju se stare sarajevske porodice, te oni predstavljaju važnu kariku u izučavanju historije glavnog grada Bosne i Hercegovine i sarajevskih porodica. Pored toga, pojedini dokumenti imaju i umjetničku vrijednost, posebno fermani i berati, jer su pisani rukom, lijepom kaligrafijom i ukrašeni ornamentima.
Jedan od predmeta sa zanimljivim porijeklom, ali i načinom pisanja je „Enam“, derviški molitvenik. Pisan je na arapskom i turskom jeziku, kombinirano, otkupljen od stare sarajevske porodice Hrasnica 1957. godine. Među starijim potomcima te familije bilo je derviša, a na posljednjoj stranici u knjizi zapisano je da je vlasnik Mehmed Zaim-beg, ta da mu se 10. noći 1228. (po hidžri), što je 1883, rodio sin Ahmed.
Ljekaruša, zbirka rukom pisanih recepata na turskom jeziku iz 16. vijeka, koja se nalazi na našoj stalnoj muzejskoj postavci u Brusa bezistanu, nabavljena je od unuke Đure Petrovića Njegoša. Knjiga je bila u vlasništvu neke porodice u Nikšiću, a u našoj zbirci je od 1958. godine. Historijski je veoma važan i za sarajevsku populaciju zanimljiv popis stanovništva Sarajeva iz 1866, knjiga 3. Počinje od 58. mahale (Hadin Ali-pašina mahala), a završava 85. mahalom (Arabi Atik).
Ova zbirka je, kao i druge u Muzeju, nastala uglavnom otkupima i poklonima. Jedan od najznačajnijih poklona ovoj zbirci je stotinjak knjiga koje je poklonio Ahmed Tulić. Mi čuvamo i biblioteku Mustafe Nedžati efendije Hadžihalilovića, bogatog i učenog sarajevskog posjednika iz 19. vijeka. Iz zaostavštine historičara i velikog poznavaoca bosanske historije, dr. Muhameda Hadžijahića, u Muzej je došla bogata kolekcija astronomskih instrumenata koje je izradio Muhamed Hulusi, vjerovatno naš sugrađanin, 1842. godine.
Orijentalna zbirka Muzeja Sarajeva nije velika obimom, ali je sadržinom značajna. Njen značaj je porastao nakon agresije na naš grad i gubitka ostavštine Orijentalnog instituta.
